Teresa Cossa

Khi rời Mozambique vào năm 1987, Teresa Inácio Cossa hai hai tuổi và đến CHDC Đức với tư cách là một công nhân lao động hợp tác. Cậu con trai năm tuổi ở lại cho ông bà chăm sóc. Một người chị họ làm việc ở Berlin đã rủ Teresa cùng sang. Teresa muốn kiếm tiền ở Đức để xây dựng tương lai cho con trai và cho mình

Bông và bụi

Teresa Cossa làm công nhân tại Xí nghiệp quốc doanh kéo sợi và dệt vải ở Ebersbach gần Görlitz. Ký túc xá dành cho công nhân hợp tác lao động nằm ở Schönbach, cách xí nghiệp vài kilometer. Lúc ấy, các lớp học tiếng Đức của họ để chuyển bị cho công việc chỉ kéo dài ba tháng vì các nhà máy ở CHDC Đức đang rất cần công nhân. Sau giờ làm việc, họ còn phải đi học nghề. Teresa nhanh chóng vào guồng công việc.

Nơi làm việc đầu tiên của bà ở ngay tại xưởng kéo sợi và rất bụi bặm. Bà liên tục bị viêm xoang và gặp vấn đề về hô hấp. Sau một vài tuần, bà được chuyển đến một bộ phận ít bụi hơn.

Saudade – Nỗi nhớ nhà

Teresa rất nhớ con trai mình. Khi bà rời Mozambique, cuộc nội chiến đã nổ ra.^[1] Phiến quân khủng bố cả thường dân. Cha mẹ của Teresa nhiều lần phải chạy trốn cùng cháu khỏi những cuộc tấn công. Trong thời gian này, các đồng nghiệp Mozambique đã giúp đỡ và an ủi bà. Bà ở cùng hai người nữa trong phòng ký túc xá và làm chung ca với những người khác trong xí nghiệp. Năm giờ sáng mỗi ngày, xe buýt sẽ đến đón các công nhân viên vào ca sớm, còn ca muộn kết thúc vào lúc 10 giờ tối.

Tăng ca

Vì muốn tiết kiệm tiền, Teresa đã làm tăng ca bất cứ khi nào có thể. Ở CHDC Đức, bà chỉ được trả bốn mươi phần trăm tiền lương, nhưng bà không thấy quá phiền lòng với điều đó. Cấp trên nói rằng số tiền này sẽ được chuyển vào một tài khoản của bà ở Mozambique và bà sẽ nhận lại chúng khi trở về. Teresa cố gắng làm việc chăm chỉ, làm thêm phụ thu hoạch ngoài đồng cho một trang trại cả vào những ngày cuối tuần. Viễn cảnh tương lai ở quê nhà Mazambique luôn hiện hữu trong tâm trí bà.

Trong bếp chung

Mỗi tầng ở ký túc xá đều có một phòng bếp tập thể. Các công nhân Mozambique phải điều chỉnh chế độ ăn uống của mình khi nấu nướng. Nhiều nguyên liệu không có ở CHDC Đức: Cá tươi rất hiếm, thịt chủ yếu là thịt lợn, trái cây nhiệt đới thì hạn chế. Ở ngoài siêu thị, họ bị bảo rằng đã ăn đủ những thứ đó ở nhà rồi. Teresa và những người bạn của bà phải thử nấu bắp cải và thịt cừu.

Teresa dành thời gian rảnh rỗi của mình với những công nhân hợp tác khác. Họ thường làm tiệc và tổ chức sinh nhật trong ký túc xá. Thỉnh thoảng, Teresa cũng đến thăm người chị họ ở Berlin.

Khởi hành sớm hơn dự kiến

Với sự kết thúc của CHDC Đức vào năm 1990, như hầu hết các công nhân lao động hợp tác khác, Teresa Cossa phải trở về Mozambique sớm hơn dự tính. Sau khi Bức tường Berlin sụp đổ, nhiều người mất việc. Teresa và các đồng nghiệp của bà cũng lâm vào cảnh thất nghiệp. Teresa vẫn có thể đóng gói một vài thứ để gửi về Mozambique bằng container qua đường biển trước khi bay về Maputo vào tháng 10 năm 1990. Sau ba năm, cuối cùng bà cũng gặp lại con trai. Đất nước vẫn ngổn ngang vì cuộc nội chiến. Teresa không nhận được số tiền như đã hứa từ CHDC Đức, số tiền mà bà đã làm việc rất chăm chỉ để có được. Bà và các đồng nghiệp không được trả khoản tiền lương bị giữ lại. Cho đến ngày nay, các cựu công nhân hợp tác lao động – hay còn được gọi là những người “Majermanes”, vẫn biểu tình hàng tuần ở Maputo để đòi lại tiền lương – cho đến nay vẫn chưa thành công.^[2]

Teresa Cossa có thể tiếp tục nâng cao trình độ chuyên môn. Bà tham gia một khóa học kế toán, sau đó làm việc cho một siêu thị và các doanh nghiệp nhỏ khác nhau. Bà hiện đang sinh sống ở Maputo.

Credits:
Phỏng vấn được thực hiện bởi Catarina Simão tại Maputo vào năm 2021.
Viết: Julia Oelkers
Nghiên cứu và thu thập ảnh: Catarina Simão, Julia Oelkers