Esmireldis Navarro de la Cruz

Sau một tai nạn giao thông, Esmireldis Navarro không thể tiếp tục việc học đại học ở Cuba. Bà phải nằm viện trong một thời gian dài. Năm 1978, một cánh cửa khác đã mở ra: bà có thể đến CHDC Đức. Bà hy vọng có thể học đại học tại đây, nhưng thay vào đó, bà lại được chỉ định làm việc tại Xí nghiệp Quốc doanh Vận tải “Joliot Curie” ở Leipzig. Ngoài công việc, bà học tiếng Đức tại trường Volkshochschule (trung tâm giáo dục – đào tạo cho người lớn).

Từ Guantánamo đến Leipzig

Cha mẹ của bà Esmireldis Navarro là những người đơn giản. Họ chiến đấu trong lực lượng du kích Cuba và sau đó định cư tại vùng nông thôn ở tỉnh Guantánamo. Con gái họ tự lập từ sớm. Bản thân bà đã luôn nỗ lực để tự học. Bà đến CHDC Đức một cách tình cờ: sau một tai nạn, bà buộc phải bỏ dở việc học ở Cuba. Bà đọc được về cơ hội đến CHDC Đức trên tờ báo Juventud Rebelde của Đoàn Thanh niên Cộng sản. Bà hy vọng mình có thể tiếp tục việc học ở đó. Ban đầu, bà giấu không cho bố mẹ biết việc này, nhưng cuối cùng họ vẫn để bà đi. Bà rời Cuba ở tuổi mười chín.

Đầu tiên, bà được chỉ định đến Halle để làm việc trong ngành công nghiệp hóa chất. Da của bà bị nổi mẩn đỏ do dị ứng với tình trạng ô nhiễm môi trường nghiêm trọng trong vùng. Ba tuần sau, bà được cử đến Leipzig. Không khí ở đó trong lành hơn một chút. Thay vì đi học hay thiết kế thời trang, bà học cách vận hành máy móc công nghiệp tại Xí nghiệp Quốc doanh Vận tải “Joliot Curie”.

Đến CHDC Đức với búp bê và áp phích

Những người phụ trách người Đức chào đón công nhân nhập cư Cuba với những chiếc áo ấm áp cho mùa đông. Phòng tiếp tân được trang trí bằng những bức ảnh của Fidel Castro và cho thấy mối quan hệ hữu nghị giữa CHDC Đức và Cuba. Trong nhóm của Esmireldis có bốn cô gái khác; họ cùng nhau chuyển vào một căn hộ trong ký túc xá. Trên tường, họ cũng treo những tấm áp phích có bức ảnh nổi tiếng của anh hùng cách mạng Cuba Che Guevara — chúng cũng phổ biến ở CHDC Đức. Esmireldis cũng mang theo từ nhà những con búp bê của mình. Sự gắn bó giữa các cô gái trẻ và những điều quen thuộc ở đây giúp họ mau chóng làm quen với môi trường mới.

Sau giờ làm việc, họ thường cùng nhau nấu ăn. Họ thích việc có một căn bếp của riêng mình và hay mời đồng nghiệp, bạn bè đến nhà.

Vượt quá giới hạn

Esmireldis Navarro cũng có những người bạn Đức. Một cặp vợ chồng người Đức đã sắp xếp cho bà một phòng trong căn hộ của họ. Những khi rảnh rỗi, bà thường dành thời gian ở đó. Bà cũng coi họ như cha mẹ mình. Công việc trong nhà máy không như những gì bà hình dung nên bà đã tham gia các khóa học tiếng Đức tại trường Volkhochschule (trung tâm giáo dục – đào tạo cho người lớn) và vượt qua các kỳ thi lên trình độ cao nhất.

Bà đã phải tự bảo vệ mình trước những lần người lạ vượt quá giới hạn. Hết lần này đến lần khác, những người lạ tự ý đụng chạm vào tóc bà. Ngay cả từ những người quen, bà cũng phải chịu sự xâm phạm phân biệt chủng tộc. Esmireldis Navarro đã đấu tranh để nhận được sự tôn trọng.

Trao đổi văn hóa

Những người Cuba trẻ tuổi bạo dạn và ưa thích phiêu lưu. Họ thường tổ chức tiệc tùng, khiêu vũ, truyền cảm hứng cho những người bạn Đức bằng năng lượng của mình. Với họ, người Đức quá nghiêm nghị và lý trí. Điều mà một số người Đông Đức coi như chủ nghĩa ngoại lai đáng hoan nghênh lại là một phần tự nhiên trong cuộc sống của Esmeralda Navarro. Bà muốn tận dụng thời gian của mình ở CHDC Đức một cách tối đa và tận hưởng nó. Bà cũng quan tâm đến lịch sử và chính trị, tham gia các cuộc họp thanh niên, tham quan trại tập trung Buchenwald, hay đi cùng một phái đoàn tới thủ đô Kiev (Ukraina). Những trao đổi với người Đức rất quan trọng với bà. Bà chia sẻ nền văn hóa của mình với họ, cố gắng gỡ bỏ những ý kiến cho rằng Cuba thấp kém hơn CHDC Đức.

Sự nghiệp thứ hai

Công việc thợ máy công nghiệp là một thử thách đối với Esmireldis Navarro. Dù đó không phải công việc mình muốn làm, bà vẫn luôn cố gắng để làm tốt. Khả năng tiếng Đức đã giúp bà có được một công việc mới hấp dẫn ngay khi khóa đào tạo ở nhà máy kết thúc: năm 1982, một thời gian ngắn trước khi hợp đồng của bà ở CHDC Đức hết hạn, bà được nghỉ phép để tham dự một cuộc họp của Đoàn Thanh niên Cộng sản tại Cuba. Nhân dịp đó, bà phát hiện ra mình có những kỹ năng của một phiên dịch viên. Bà đã đứng ra phiên dịch cho Hội đồng Nhà nước Cuba. Sau đó, bà trở lại CHDC Đức, đến Berlin với tư cách phiên dịch viên. Những yêu cầu trong công việc dành cho bà giờ đây đã cao hơn. Bà nhận được nhiều lời mời làm việc và cải thiện được cuộc sống của mình.

Chuyến trở về khó khăn

Sau bốn năm ở CHDC Đức, Esmireldis Navarro vui mừng trở lại Cuba. Bà đã đạt được nhiều điều: hoàn thành chương trình đào tạo để trở thành công nhân lành nghề, có công việc là phiên dịch viên. Hơn nữa, bà tìm được người chồng tương lai của mình ở CHDC Đức, cũng là một người Cuba. Bà mong chờ được quay trở về đất nước, tất cả những gì bà đã bỏ lỡ, cả cái nóng trong những chiếc xe buýt đầy đông đúc. Sau khi về Cuba, bà mới nhận ra rằng tương lai của mình vẫn chưa chắc chắn. Khi đến lấy chứng chỉ đào tạo, bà được thông báo rằng người ta cần bà làm phiên dịch viên và bà nên ra nước ngoài một lần nữa. Với bà, chuyện đó thật bất khả thi.

Esmireldis cảm thấy bất an, bà không biết liệu việc mình từ chối đề nghị đó có khiến bà không nhận được chứng chỉ hay không. Bà phải bắt đầu lại từ đầu: qua một người quen, bà nhận được việc làm là nhân viên thu ngân. Công việc này không phù hợp với trình độ của bà nhưng đó là giải pháp tạm thời. Khi thiếu người phiên dịch tiếng Đức tại Cuba, bà vẫn được nhớ đến. Sau này, bà đi phiên dịch cho các phái đoàn công tác của CHDC Đức tại Havana.

Esmireldis Navarro hiện đã về hưu và sống tại Havana.

Credits:
Phỏng vấn được thực hiện bởi Elaine del Valle Cala tai Havana vào năm 2021.
Viết: Isabel Enzenbach
Nghiên cứu và thu thập ảnh: Elaine del Valle Cala, Isabel Enzenbach
Lên kịch bản video: Isabel Enzenbach